Van schulden aflossen word je niet armer!

Van schulden aflossen word je niet armer! Dat zei m'n oma altijd al.

Je kunt geen financieel consumentenonderwerp beetpakken, of het raakt aan pensioen. Dezer dagen is de aflossingsvrije hypotheek zonder twijfel koploper. Vindt u het gek? Inkomen en wonen zijn basisvoorwaarden voor een veilig bestaan en vormen dé uitgangspunten voor ontplooiing en (geestelijke) gezondheid.

Vanuit geheel onverdachte hoek heeft ook de Vereniging Eigen Huis (VEH) een bijdrage aan de discussie en aan de nationale gedachtevorming geleverd (link hier). Haar onderzoek schat dat er zo'n twee miljoen aflossingsvrije hypotheken zijn, waarvan tien procent problematisch is of gaat worden. Dus 200.000 huishoudens zitten of komen in de penarie. Het doemscenario is dan een gedwongen verkoop van de woning, al of niet in de executiesfeer. En vergis je niet, de afdeling 'Bijzonder Beheer' van de bank denkt alleen aan belangen van de bank zelf.

Dan weer terug naar pensioen, want dat is het negatieve draaipunt in de déconfiture. In combinatie met de beperking van de hypotheekrenteaftrek en rentestijging. Mogelijk zijn de cijfers van VEH ietwat te rooskleurig (geflatteerd). 

Wij van onze kant blijven erop hameren dat de pensioenen nog verder zullen versoberen en verschralen, ook de lopende pensioenregelingen. Daar schreven we al over. De problemen met de aflossingsvrije zullen alleen nog maar toenemen vrezen wij. Immers, die 200.000 probleemgevallen is een bedrag uit een momentopname en kan geen voorschot nemen op toekomstige pensioenontwikkelingen.

Dan terug naar de titel van deze bijdrage. Dat je van het afbetalen van schulden niet armer wordt, is natuurlijk een waarheid als een koe. Om dat in te zien hoef je geen accountant te zijn. Wij boeken als journaalpost in de boekhouding: 'Crediteuren € X' en 'Aan kas € X'. Alles loopt glad.

Iedereen blij en er is een stukje aflossingsvrij afgelost. Maar vergeet één ding niet. Veelal zijn die aflossingsvrije hypotheken afgesloten omdat andere varianten te duur waren. Zoals annuïtaire, lineaire of de good old spaarhypotheek. Dus veel mensen zaten/ziten al aan hun maximum last aangejaagd door de hypotheekrenteaftrek en prognoserendementen van hun beleggingsverzekering of - rekening. En dan nu aflossen? Kan heel lastig worden. In combinatie met een slecht pensioen wordt het voor menig huiseigenaar heel zwaar weer. RainyDayz dus.

Update van 22 juni 2020

Brief aan de Kamer

Op 11 juni jl. schreef de minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) de Tweede Kamer een brief over de stand van zaken van de hypotheek in Nederlandse huishoudens over de periode 2013-2019 < link document >. Let wel: de corona-effecten op inkomens, de arbeidsmarkt, de woningmarkt en hypotheken zijn hierin nog niet meegenomen. Het nieuwe financiële 'normaal' voor u en mij is nog slechts een onheilspellende donderwolk, althans dat is te vrezen. 

Hypotheekschuldmonitor

Meer in het bijzonder gaat het de minister om de rapportage in het kader van de hypotheekschuldmonitor en de 'aanpak' van aflossingsvrije hypotheken. Uit het woord aanpak mag je opmaken dat er een probleem speelt, zoals wij overigens al eerder opmerkten in het kader van goed zorgen voor je oudedag. De totale hypotheekschuld van huishoudens is toegenomen tot een all time high maar die schuld ten opzichte van het bruto binnenlands product is echter dalend. Ondertussen staan we in Nederland in de top 3 van landen met een private schuldenlast. Door strengere eisen over de hoogte van de hypotheek in verhouding tot de waarde van de woning, de invoering van beperkingen op de aftrekbaarheid van de hypotheekrente en de rijksgestimuleerde revival van de annuïteiten en lineaire hypotheek wordt er nu flink meer afgelost dan vroeger het geval was - gelukkig maar. Blijven zitten met een restschuld is geen pretje. Aan de andere kant wordt er meer geleend ten opzichte van het inkomen vanwege de hogere huizenprijzen. Wij zijn met z'n allen allerminst uit de gevarenzone te meer daar Covid-19 een ongewisse 'eerste en tweede hypotheek' op deze aangelegenheden legt.

Aanpakken die handel

De aflossingsvrije hypotheken moeten volgens de minister aangepakt worden. Tenminste, er moet sprake zijn van een aanpak. Even de memorie opfrissen: bij een aflossingsvrije hypotheek betaal je gedurende de loop van het hypotheekcontract alleen rente aan de bank en de rekening tot algehele aflossing volgt op de einddatum van het hypotheekcontract. Zo houd je het geld in de zak en kon je optimaal profiteren van de hypotheekrenteaftrek. Voor de aflossing op einddatum werd veelal een beleggingsverzekering (meestal een 'woekerpolis') of een beleggingsrekening in het leven geroepen. Als u een geval kent waarin zo'n beleggingsverzekering of -rekening voldoende had opgebouwd om de hypotheekschuld te delgen, meld het ons! Kortom, een problematisch product zo'n aflossingsvrije hypotheek dat een hele dikke wissel op uw toekomstige financiële comfort trekt. En de grootste klap moet nog komen als je ermee rekent dat een hypotheek in de meeste gevallen zo'n 30 jaar loopt (vanaf ongeveer het jaar 2000 gerekend).

Heel veel aflossingsvrije hypotheken

Samen met de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank belooft de bewindsman dit onderwerp de juiste aandacht te (gaan) geven. Belofte maakt schuld, dat staat voorop. Het grootste risico van die aflossingsvrije hypotheken is dat je blijft zitten met een restschuld aan het eind van de rit. De vier grootste banken, de kleintjes volgen uiterlijk 1 juli a.s., hebben klanten met het potentieel grootste risico benaderd en in kaart gebracht. We hebben het dan mogelijk over honderdduizenden huishoudens. 

Jantje van Leiden of Kluitje in het Riet?

Wat raadt de minister deze huishoudens aan? U raadt het al: actie ondernemen om te bekijken of er nu of later op afloopdatum een 'handelingsperspectief' geboden kan worden door de bank of de hypotheekadviseur. Dat klinkt heel goed maar besef dan wel dat er in het gegeven geval gewoon geld bij moet uit de huishoudportemonnee. In een gammele arbeidsmarkt, het feit dat je nu vermogen moet vormen vanwege uitgeklede pensioenvoorzieningen en een voorspelde ongekende economische krimp komt enige aderlating weer bij de consument te liggen. Inderdaad, we hebben het dan overwegend over dezelfde banken die in en na de economische crisis van 2008 met belastinggeld overeind gehouden zijn. Banken zijn niet zo aardig hoor. Als je achterblijft met betalen of de restschuld niet kan herfinancieren, zit je zo in een dossier bij hun afdeling bijzonder beheer - de medewerkers van bijzonder beheer hebben echt niets gemeen met die aardige jongeman of juffrouw die je bij de bank aan de balie treft. 

Oplossingsgerichtheid bank?

Wat zou de bijdrage van de bancaire sector kunnen zijn om het tij te keren? Van de levensverzekeraars hebben we niet veel meer te verwachten, zeker gezien hun halsstarrige houding in de woekerpolisaffaire - we bedoelen de polissen die zoals gezegd die op einddatum voor aflossing moesten zorgen maar die structureel ver achterbleven in de opgebouwde waarde in verhouding tot het doelkapitaal (= de hypotheekschuld). Het wordt nog erger als je bedenkt dat de banken in het nabije verleden nooit zo veel interesse getoond hebben in de vermogensvormende kwaliteiten van zo'n aan hen verpande belegpolis en de boel de boel lieten.

Vraag

Welke rol ziet u voor de overheid en de banken weggelegd om het aflossingsvrije drama te zijner tijd positief en oplossingsgericht tegemoet te treden? 

Laten we het maar niet hebben over de adviseurs

Meer lezen:

De aflossingsvrije hypotheek is een tikkende tijdbom voor pensioenen.